Vlaanderen anno 1302

Het graafschap Vlaanderen lag in het centrum van Europa. Het lag ingeklemd tussen het koninkrijk Frankrijk (met het graafschap Artois) en het Duitse Rijk (met de graafschappen Henegouwen en Holland en het hertogdom Brabant). Westelijk was de Noordzee met het koninkrijk Engeland. Deze unieke ligging maakte het graafschap tot kruispunt van alle belangrijke handelswegen.

Vlaanderen anno 1302

Het graafschap Vlaanderen

De graaf van Vlaanderen was vazal van de Franse koning, voor het grootste deel van de gebieden westelijk van de rivier de Schelde. Dat deel van het graafschap was Kroon-Vlaanderen. Voor de gebieden die oostelijk van deze rivier lagen was de graaf vazal van de koning/keizer van het Heilige Roomse Rijk. Dat deel was Rijks-Vlaanderen.

Het graafschap was tweetalig. In het noorden praatte men Vlaams, het plaatselijke dialect van het Middelnederlands, de voorloper van onze moderne Nederlandse taal. Zuidelijk van de horizontale lijn die men net onder Kortrijk en Kassel kan trekken praatte men Picardisch, het plaatselijke dialect van Oud-Frans. De bestuurstaal, of toch tenminste de taal waarin officiële akten en documenten opgesteld werden, was het Frans, vanwege de zeer grote culturele invloed van het Franse koninkrijk, naast het Latijn. Slechts na 1302 veranderde dit en drong de volkstaal door tot het bestuursniveau.

Tijdens de late dertiende eeuw was het graafschap Vlaanderen een der rijkste gebieden van Europa. De graaf was slechts in naam leenman van de koningen van Frankrijk en het Duitse Rijk. In werkelijkheid voer hij een eerder onafhankelijke koers en was hij een der invloedrijkste heren van zijn tijd.

Geschiedenislessen worden dikwijls geschreven in functie van de grote namen uit een periode, die vanwege hun handelen invloed uitgeoefend hebben op de loop van de geschiedenis. De Vlaamse graven voldoen zeker hieraan. Gwijde van Dampierre, de graaf tijdens de laatste helft van de 13de eeuw, heeft zeker zijn stempel gedrukt op zijn graafschap. Maar wat Vlaanderen zo bijzonder maakt, is dat het gewone volk dat zelfs nog meer gedaan heeft dan zijn graaf.

Gedetailleerde kaarten van het graafschap Vlaanderen circa 1302 kan u o.a. terug vinden in :
R. VAN CAENEGEM (red.), 1302, Feiten en Mythen van de Guldensporenslag, Antwerpen, 2002.
L. DELFOS, Het Avontuur van de Liebaards, Tielt, 1952.
F. FUNCK-BRENTANO, Chronique Artésienne (1295-1304), Parijs, 1899.