Over Liebaarts, Leliaarts en Klauwaarts

In een conflictsituatie staan er altijd minstens twee partijen tegenover elkaar. Rond 1302 waren dat voornamelijk de Liebaarts en de Leliaarts.

Vlaams vs. Frans

Belangrijk met dit middeleeuwse conflict is te beseffen dat "Vlaams" en "Frans" niet te beschouwen zijn in hun moderne betekenissen, waar zij eerder taalgebonden zijn. Taalkwesties waren nauwelijks aan de orde in heel dit conflict. Zoals reeds uitgelegd staat op de pagina's rond Leven in 1302 zat het veel ingewikkelder dan dat in elkaar. Aan Vlaamse kant streden heel wat Franstaligen mee en aan Franse kant heel wat Vlamingen.

Vandaar dat voor beide woorden eerder een partijgebonden betekenis moet beschouwd worden. Onder "Vlaams" verstaan we dan de partij die vooral opkwam voor de rechten van de gewone ambachtslieden in de steden. Anderzijds profiteerde het grafelijke huis daarvan mee om hun dynastieke belangen te verdedigen. Dit zijn met andere woorden de Liebaarts.

Onder "Frans" vinden we de partij terug die de belangen van de rijke poorters uit de steden verdedigde. Zij hoopten dat de centraliserende politiek van de Franse koning hun beter ging bedienen dan de grafelijke administratie. Dit zijn dus de Leliaarts.

Liebaarts

De partijgangers van de graaf werden de Liebaarts genoemd. Het woord is een heraldische term en betekent zoveel als leeuw (luipaard). Het wapenschild van de graaf van Vlaanderen vertoont immers een klimmende zwarte leeuw op gouden (geel) veld. Het verschil tussen een luipaard en een leeuw zoals dat nu gebruikt wordt in de heraldiek was echter bijna onbestaande rond 1302 en dit onderscheid begon men dan pas te maken.

Wapenschild van de graaf van Vlaanderen

Aanvankelijk was het enkel de Vlaamse adel die de graaf steunde in zijn politiek. Als feodaal heerser probeerde hij zoveel mogelijk de macht van de steden te beperken. Het gemeen (gewone volk) werd pas liebaartsgezind tijdens de Franse bezetting van Vlaanderen, nadat ze merkten dat die Fransen eigenlijk helemaal niet beter waren dan de oude grafelijke administratie. Toen sloot hun streven aan bij dat van de grafelijke dynastie: Vlaanderen vrij houden van Franse overheersing.

Leliaarts

Leliaarts werden de aanhangers van de Franse koning en de Franse belangen in Vlaanderen genoemd. De naam komt van de gouden lelies op blauw veld in het blazoen van de Franse koning. De Lelie is daarenboven een veel voorkomend ornament, waarmee men graag huizen, meubels en dergelijke tooide. Het waren vooral patriciërs die zich verrijkten met hun handelsmonopolies en versmachtende arbeidsregelingen voor de ambachten. Zij wilden daarom niet dat de graaf zich te veel bemoeide met hun zaken (en dus belastingen!). Daarom wendden zij zich rechtstreeks tot de Franse koning.

Wapenschild van de koning van Frankrijk

En Klauwaarts dan ??

Klauwaarts is een latere benaming die meer dan waarschijnlijk dateert van tijdens de opstand van Gent onder de Arteveldes in de late 14de eeuw, bij het begin van de Honderdjarige Oorlog. Tijdens de periode van de Guldensporenslag werd enkel de term Liebaarts gebruikt. De term Klauwaart verwijst eveneens naar een heraldische klauwende leeuw, maar dan eerder in het schild van de stad Gent. Het was onder andere Hendrik Conscience die voor zijn roman "De Leeuw van Vlaanderen" de term Klauwaart veel krachtiger vond klinken en deze daarom gebruikte in plaats van het correcte Liebaart.

Hoe schrijf je dat nu eigenlijk ?

Liebaarts, Liebaerts, Liebaerds, Liebaards, Libaerts,... Klauwaerts, Clauwaerts, Clauwaards,... maak zelf je keuze. Tijdens de middeleeuwen lagen de spellingsregels zoals wij die nu kennen nog niet vast. Elke schrijver schreef zoals het hem aangeleerd was en soms zoals hij zelf dacht dat het beste was. Met andere woorden: elke schrijfwijze is in principe correct te noemen.

Wij kozen voor onze vereniging de spelling "Liebaart" met dubbele A en met een T. Zo kunnen we het onderscheid maken met de nog steeds bestaande familienaam Liebaert. Ook kozen we zo voor een gewild moderne spelling, om toch duidelijk te maken dat we mensen van het heden zijn, alhoewel we dikwijls in het verleden vertoeven.

Meer info over de tegenstellingen tussen Liebaarts en Leliaarts kan u o.a. terug vinden in :
F. DE TOLLENAERE en H. DE TOLLENAERE, Etymologica: Clauwaert, Liebaert, Leliaert in Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 121, 2005.
W. PREVENIER, Motieven voor Leliaardsgezindheid in Vlaanderen in de Periode 1297-1305, Kortrijk, 1977.
J.F. VERBRUGGEN, Liebaards en Leliaards onder de Poorters van Brugge in 1297 en in 1302, Kortrijk, 1978.